ปัจจัยที่สนับสนุนการเสริมสร้างทักษะชีวิต
ปัจจัยที่สนับสนุนการเสริมสร้างทักษะชีวิต ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเสริมสร้างและสนับสนุนทักษะชีวิตที่เข้มแข็งและอ่อนแอ มีหลา...
ปัจจัยที่สนับสนุนการเสริมสร้างทักษะชีวิต
- สัมพันธภาพที่ให้การสนับสนุน (Supportive Relationships)
- การเรียนรู้จากตัวอย่าง (Learning from Example)
- การเรียนรู้จากผลที่ตามมา (Learning from Consequences)
กล่าวโดยละเอียดได้ดังนี้
1. สัมพันธภาพที่ให้การสนับสนุน (Supportive Relationships)
ไม่ว่าบุคคลจะอยู่ในช่วงอายุใดก็ตาม
จะเกิดความสุขและสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ
หากบุคคลนั้นรู้สึกว่ามีคนไว้วางใจเขา เขาได้ให้ความสำคัญและเน้นเป็นอย่างยิ่ง
กับสัมพันธภาพที่ให้การสนับสนุน ไม่ว่าจะเป็นการให้ความเคารพ ความจริงใจ
ความเข้าใจ และเห็นอกเห็นใจต่าง ๆ
ดังนั้นปัจจัยด้านสัมพันธภาพที่ให้การสนับสนุนจะช่วยพัฒนาทักษะชีวิตกับบุคคลได้
ทั้งนี้สัมพันธภาพที่สนับสนุนจะก่อให้บุคคลเกิดความรู้สึกปลอดภัยในการสำรวจพฤติกรรมและการเรียนรู้ที่ผิดพลาดต่าง
ๆ ของตน อีกทั้งยังช่วยให้บุคคลรับฟังตัวเองมากขึ้น มีความรู้สึกภูมิใจและมีความเข้าใจในตนเองที่ลึกซึ้ง
สามารถเกิดการสัมผัสกับความต้องการที่แท้จริงของตนเอง
ตลอดจนความต้องการของชีวิตตนเองได้
2. การเรียนรู้จากตัวอย่าง (Learning from Example)
การเรียนรู้จากตัวอย่างเป็นวิธีที่สำคัญวิธีหนึ่งในการช่วยให้บุคคลได้มาซึ่งทักษะชีวิต
การเรียนรู้จากตัวอย่างอาจส่งผลกระทบต่อทักษะชีวิตที่ดีและไม่ดีได้
เด็กและวัยรุ่นจะเรียนรู้ที่จะแสดงความคิด ความรู้สึกและพฤติกรรมจากตัวอย่างรอบ ๆ
ตัว เช่น เด็กที่มีพ่อแม่ที่ขาดการแสดงออกทางอารมณ์
จะทำให้เด็กขาดโอกาสสำหรับการสังเกตวิธีการของการแสดงออกทางอารมณ์ได้
หรือถ้าพ่อแม่ และบุคคลอื่น ๆ รอบ ๆ ตัวเด็ก มีการคิด รู้สึก
และพฤติกรรมที่ขาดประสิทธิภาพ เช่น การตำหนิ ดุด่า หรือมีการแสดงออกที่เกินจริง
จะทำให้เด็กมีพฤติกรรมเช่นนั้นตามไปด้วย
ในทางตรงกันข้ามถ้าเด็กได้เรียนรู้จากตัวแบบที่ดีของพ่อแม่หรือบุคคลที่มีความสำคัญสำหรับเด็ก
(กลุ่มเพื่อน ครู พี่น้อง ญาติ และสื่อ)
ก็จะทำให้เด็กมีทักษะชีวิตที่เข้มแข็งในด้านความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรม
3.
การเรียนรู้จากผลที่ตามมา (Learning from Consequences)
การเรียนรู้ทักษะชีวิตจากการสังเกตตัวแบบ
เป็นการผสมผสานของการเรียนรู้ผลที่ตามมาทั้งดีและไม่ดี
บุคคลจะรับรู้ผลที่เกิดขึ้นตามมาด้วย 2 วิธี คือ การเรียนรู้แบบวางเงื่อนไข (Classical
Conditioning) และการเรียนรู้จากการปฏิบัติ (Operant
Conditioning) ผลที่เกิดขึ้นที่ดีจะช่วยให้บุคคลได้มาซึ่งทักษะชีวิต4. การสั่งสอน และการสอนตนเอง (Instruction and Self-Instruction)
การสั่งสอน เป็นปัจจัยหนึ่งที่ช่วยให้บุคคลเกิดทักษะชีวิต การสอนทักษะชีวิตเกิดขึ้นอย่างไม่เป็นทางการในครอบครัว เช่น การขอร้องให้ลูกหรือเด็กทำบางสิ่งบางอย่างโดยมีการสื่อสารว่า “ได้โปรด” หรือ “ขอบคุณ”
สิ่งเหล่านี้เป็นทักษะชีวิตพื้นฐานในด้านการสั่งสอนที่เริ่มต้นจากครอบครัว
ทำให้เด็กเรียนรู้ที่จะสร้างสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ๆ ภายนอกครอบครัวได้
การสั่งสอนสามารถเป็นสิ่งที่ดีและเป็นสิ่งที่ไม่มีคุณค่าได้ เช่น
เมื่อบุคคลเกิดการต่อต้านผู้สั่งสอน หรือผู้สั่งสอนบางคนเน้นด้านการพูดคุยมากกว่าการที่จะบอกบุคคลว่าจะต้องทำอะไร
เป็นต้น
5. ข้อมูลข่าวสารและโอกาส (Information and Opportunity)
บุคคลต้องการข้อมูลข่าวสารที่พอเพียงต่อการที่จะพัฒนาทักษะชีวิต
เช่น ความรู้ในเรื่องการแสดงออกของความรักในทางที่ถูกต้องและเหมาะสม การให้ข้อมูลเกี่ยวกับการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
นอกจากนี้เด็ก วัยรุ่น และผู้ใหญ่
มีความต้องการเช่นเดียวกันในเรื่องของโอกาสที่จะทดสอบและพัฒนาทักษะชีวิต
6. ความวิตกกังวลและความเชื่อมั่น (Anxiety and Confidence)
เด็ก
ๆ จะเจริญเติบโตภายใต้ประสบการณ์ที่ดีและไม่ดี สำหรับการพัฒนาความภูมิใจในตนเอง
ระดับความวิตกกังวลจะมีความสัมพันธ์กับการป้องกันการต่อต้านจากอันตรายและแรงจูงใจของตนเองเกี่ยวกับความสำเร็จที่เป็นจริง
ผลของพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมมีความสัมพันธ์กับความวิตกกังวล
ซึ่งความวิตกกังวลในที่นี้ รวมถึงความไม่เต็มใจ ความตึงเครียด ความตื่นเต้น
การเรียนรู้โดยไม่ผ่อนคลายความตึงเครียด หรือแม้กระทั่งการขาดความมุ่งมั่น ความพยายาม
อย่างไรก็ตามบุคคลที่จะเรียนรู้ทักษะชีวิตหรือทักษะในการช่วยตนเองได้ดีจะต้องมีทักษะของการจัดการความวิตกกังวล
กล่าวโดยสรุปคือ
ปัจจัยพื้นฐานสำคัญของการพัฒนาทักษะชีวิตนั้น
ผู้พัฒนาจะต้องทำความเข้าใจกับทักษะที่จำเป็นของแต่ละบุคคล
โปรแกรมการพัฒนาทักษะชีวิต และจะต้องสร้างภูมิคุ้มกันป้องกันความเสี่ยงจากปัจจัยคุ้มกันภายใน
และปัจจัยคุ้มกันภายนอกด้วย
